Andrzej Chojnowski - Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921-1939 [PL] [.djvu]

Problem narodowościowy należał do najtrudniejszych kwestii wewnętrznych Drugiej Rzeczypospolitej. Nie było też tajemnicą, iż od sposobu jego rozwiązania zależeć mogą dalsze losy państwa polskiego, utrzymanie jego integralności i samodzielności politycznej. Na czoło problemu narodowościowego wysuwały się kwestie: ukraińska, białoruska, żydowska i niemiecka; sprawy mniejszości litewskiej, rosyjskiej czy czeskiej posiadały z politycznego punktu widzenia drugorzędne znaczenie.Stosunki między państwem a jego niepolskimi mieszkańcami były od samego początku konfliktowe. Większość Ukraińców, Białorusinów i Niemców znalazła się pod władzą Rzeczypospolitej wbrew swojej woli, a poważna część ludności żydowskiej zajęła wobec odradzającej się państwowości polskiej postawę neutralną, połączoną z obawami co do konsekwencji nowego układu politycznego. Swoisty paradoks tej sytuacji polegał na tym, iż odbudowane jako rezultat ponad wiek trwających wysiłków narodowowyzwoleńczych społeczeństwa polskiego państwo stało się od razu instrumentem ucisku narodowego wobec zamieszkujących jego terytoria niepolskich grup etnicznych.